ضربه مغزی نوعی آسیب به مغز به شمار می‌رود که منجر به از دست دادن موقت عملکرد طبیعی مغز می‌گردد. این شرایط از نظر پزشکی، به عنوان یک سندرم بالینی تعریف می‌شود که با تغییر فوری و گذرا در عملکرد مغز، از جمله تغییر وضعیت ذهنی یا سطح هوشیاری ایجاد شده در نتیجه نیروی مکانیکی یا ضربه، مشخص می‌شود.
ضربه مغزی چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
جمجمه از مغز در برابر ضربه و برخورد با اجسام تیز محافظت می‌کند، اما تمام تاثیر یک نیروی سخت را جذب نمی‌کند. مغز در داخل جمجمه توسط مایع مغزی نخاعی اطراف آن محافظت می‌شود. با وجود این، یک ضربه ناگهانی به سر، یا حتی کاهش سرعت به صورت کاملا سریع، می‌تواند باعث تماس مغز با قسمت داخلی جمجمه شود. بدین ترتیب احتمال پارگی رگ‌های خونی، کشیدن رشته‌های عصبی و کبودی مغز نیز وجود دارد. ضربه مغزی یکی از عوارض آسیب به سر (یا مغز) است.
خطرات ضربه مغزی یا ضربه به سر
گاهی اوقات این ضربه می‌تواند منجر به آسیب میکروسکوپی به سلول‌های مغز شود بدون اینکه آسیب ساختاری واضحی در سی تی اسکن قابل مشاهده باشد. در موارد شدید، بافت مغز می‌تواند شروع به متورم شدن کند.
از آنجایی که مغز قادر به برطرف سازی و فرار از محدودیت‌های سفت و سخت جمجمه نیست، تورم شدید می‌تواند مغز و رگ‌های خونی آن را فشرده کرده و جریان خون را محدود کند. بدون جریان خون کافی، مغز قادر به دریافت اکسیژن و گلوکز نخواهد بود. سکته مغزی ممکن است در چنین مواقعی رخ دهد. تورم مغز پس از ضربه مغزی این پتانسیل را دارد که شدت آسیب را تشدید کند.
ضربه به سر می‌تواند آسیب اولیه جدی‌تری به مغز وارد کند. کوفتگی نوعی کبودی بافت مغز است که با خونریزی و تورم در مغز همراه است.
شکستگی جمجمه زمانی اتفاق می افتد که استخوان جمجمه بشکند. شکستگی جمجمه به خودی خود ممکن است لزوماً یک آسیب جدی نباشد. با این حال، گاهی اوقات، استخوان‌های شکسته جمجمه با بریدن بافت مغز یا پوشش‌های آن باعث خونریزی یا آسیب های دیگر می‌شود.
چه عواملی باعث ضربه مغزی می‌شود؟
ضربه مغزی می‌تواند در اثر ضربه مستقیم به سر، مانند سقوط، ضربه خوردن سر با چیزی یا ضربه مغزی در اثر تصادف ایجاد شود. این وضعیت همچنین قادر است در نتیجه سرعت بالا و توقف ناگهانی سر، مانند جراحات ضربه‌ای با سرعت بالا یا آسیب ناشی از انفجار، مانند یک منطقه جنگی، رخ دهد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که ضربه مغزی شامل غش کردن یا از دست دادن هوشیاری است، اما این تفکر درستی نیست. در بسیاری از موارد، افراد مبتلا به ضربه مغزی هرگز هوشیاری خود را از دست نمی‌دهند. در چند مورد، علائم خارجی ضربه به سر، مانند خونریزی، نیز ممکن است وجود نداشته باشد.
انواع ضربه مغزی
اگرچه اکثر ضربه‌های مغزی خفیف هستند و هیچ گونه عارضه طولانی مدتی ندارند، اما هر ضربه مغزی باید توسط پزشک مورد ارزیابی قرار گیرد. این امر به ویژه در کودکان و موارد آسیب‌های ورزشی بسیار حائز اهمیت است.
اکثر پزشکان انواع ضربه مغزی را بسته به پارامترهایشان به سه نوع طبقه بندی می‌کنند که مقیاس کما گلاسکو (GCS) نامیده می‌شود.
ضربه مغزی خفیف: امتیاز ۱۳ تا ۱۵ در GCS و عدم از دست دادن هوشیاری
ضربه مغزی متوسط: امتیازات ۹ تا ۱۲ در GCS و از دست دادن هوشیاری کمتر از ۱۵ دقیقه یا بدون از دست دادن هوشیاری
ضربه مغزی شدید: نمره ۳ تا ۸ در GCS و از دست دادن هوشیاری به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر
انواع ضربه مغزی بر اساس علائم
برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند ضربه‌های مغزی را بر اساس علائم به شش نوع طبقه‌بندی کنند که عبارت‌اند از:
ضربه مغزی از نوع فیزیکی (سوماتیک): علائم شامل درد، تهوع، استفراغ و از دست دادن هوشیاری پس از ضربه به سر است.
ضربه مغزی نوع شناختی: علائم شامل از دست دادن موقت یا دائمی حافظه، کاهش توانایی تمرکز، مشکل در انجام چند کار و حفظ اطلاعات جدید، تشنج، تحریک پذیری، و اختلال در گفتار است.
ضربه مغزی از نوع عاطفی (عاطفی): نوسانات خلقی، تغییر شخصیت و اضطراب یا فوبیاهای جدید.
ضربه مغزی که خواب را تحت تأثیر قرار می‌دهد: به صورت بی‌خوابی (کم خوابی)، حساسیت شدید به صداها و نورها و کیفیت پایین خواب ظاهر می‌شود.
ضربه مغزی از نوع دهلیزی: علائم شامل سرگیجه، گیجی، از دست دادن هماهنگی و نیستاگموس (حرکات غیر طبیعی چشم) است.
ضربه مغزی نوع چشمی: علائم شامل ناتوانی در خواندن متن‌های طولانی از یک کتاب یا کار بر روی صفحه نمایش به دلیل کاهش حساسیت رنگ/نور، دید ضعیف در شب، تغییر ادراک عمقی، تاری دید و دیدن ستارگان در جلوی چشم یا فتوپسی است. (چشمک‌های نور جلوی چشم)
علائم ضربه مغزی چگونه است؟
ضربه مغزی می‌تواند بر حافظه، قدرت قضاوت، عکس العمل‌های غیر عادی، گفتار، تعادل و هماهنگی عضلات تأثیر بگذارد.
افراد مبتلا به ضربه مغزی اغلب یک دوره کوتاه فراموشی را گزارش می‌کنند، به صورتی که نمی‌توانند اتفاقات بلافاصله قبل یا بعد از آسیب را توضیح دهند.
آنها ممکن است گیج، مات و مبهوت رفتار کنند یا دیدن اجسام نورانی را توصیف کنند. امدادگران و مربیان ورزشی که مشکوک به وجود ضربه مغزی هستند، ممکن است از مصدوم نام، تاریخ، ماه و سال و یا موقعیت کنونی‌اش را بپرسند.
حتی از کنار ضربه‌های مغزی خفیف نیز نباید به سادگی رد شد. جراحان مغز و اعصاب و سایر متخصصان آسیب مغزی تاکید می‌کنند که اگرچه برخی از ضربه‌های مغزی نسبت به سایرین کمتر جدی هستند، اما چیزی به نام خونریزی مغزی خفیف یا جزئی وجود ندارد.
در بیشتر موارد، یک ضربه مغزی تنها نباید باعث آسیب دائمی شود. از طرفی نیازی نیست تا ضربه مغزی دوم بلافاصله پس از ضربه اول خیلی قوی باشد تا اثرات ناتوان کننده آن برای همیشه در فرد باقی بماند.
علائم شایع ضربه مغزی
گیجی بعد از ضربه به سر
سردرد و درد در ناحیه جمجمه و سر
اختلالات بینایی (دوبینی یا تاری دید)
سرگیجه یا عدم تعادل بعد از ضربه مغزی
حالت تهوع یا استفراغ
از دست دادن حافظه
صدای زنگ در گوش
مشکلات تمرکز
حساسیت به نور
از دست دادن بویایی یا چشایی
مشکل در به خواب رفتن بعد از ضربه مغزی
اگر هر یک از این موارد پس از ضربه به سر رخ دهد، بایستی در اسرع وقت با یک متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب مشورت کنید.
علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه به سر
باید به این نکته توجه کنید که علائم خونریزی مغزی در اثر ضربه ممکن است کمی متفاوت از ضربه مغزی تنها باشد. علائم خونریزی مغزی به ناحیه درگیر مغز بستگی دارد. به طور کلی، علائم خونریزی مغزی می تواند شامل موارد زیر باشد:
سوزن سوزن شدن ناگهانی، ضعف، بی حسی یا فلج صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن
سردرد (سردرد ناگهانی و شدید به حالت برق آسا همراه با خونریزی زیر عنکبوتیه رخ می دهد.)
تهوع و استفراغ
گیجی
سرگیجه
تشنج
مشکل در بلع
از دست دادن بینایی یا مشکل در دیدن
از دست دادن تعادل یا هماهنگی
سفتی گردن و حساسیت به نور
گفتار غیر طبیعی یا نامفهوم
مشکل در خواندن، نوشتن یا درک گفتار
تغییر در سطح هوشیاری یا آگاهی، کمبود انرژی، خواب آلودگی یا کما
مشکل در تنفس و ضربان قلب غیر طبیعی (اگر خونریزی در ساقه مغز باشد)
تشخیص ضربه مغزی چطور ممکن است؟
روش‌های تصویربرداری مغز با ام آر آی و سی تی اسکن نباید به طور معمول در تشخیص ضربه مغزی انجام شود. این روش‌ها معمولاً قادر به نشان دادن هیچ تغییر قابل توجهی نیستند و با سی تی اسکن، تنها افراد در معرض تشعشعات غیر ضروری قرار می‌گیرند.
در حالی که چنین آزمایش‌هایی برای شناسایی نقص‌های ساختاری مفیدتر هستند اما آسیب مغزی ناشی از ضربه مغزی ماهیت متابولیکی و میکروسکوپی دارد که اغلب در تصویربرداری عصبی به طور معمول خود را نشان می‌دهد.
پزشک سؤالات مختلفی در مورد چگونگی وقوع آسیب، محل آسیب دیده سر و علائم نشان داده شده از بیمار خواهد پرسید. بیمار باید هر گونه تجربه غیرعادی را به پزشک اطلاع دهد.
شیوع ضربه مغزی چقدر است؟
بر اساس گزارش نظارت مرکز کنترل و پیشگیری بیماری (CDC) از آسیب‌های مغزی تروماتیک، حدود ۸۷/۲ میلیون ویزیت، بستری شدن در بیمارستان و مرگ و میر ناشی از TBI در ایالات متحده در سال ۲۰۱۴ رخ داده است. هر ساله بیش از ۸۰۰۰۰۰ کودک برای TBI تحت درمان قرار می‌گیرند. در بخش‌های اورژانس در ایالات متحده بیشترین بروز TBI در افراد بالای ۷۵ سال، کودکان ۰-۴ سال و افراد ۱۵-۲۴ سال رخ داده است.
درمان ضربه مغزی
علائم ضربه مغزی می‌تواند افراد را به روش‌های مختلفی از جمله بینایی، تعادل و حتی خلق و خوی تحت تاثیر قرار دهد. از نظر گذر زمان هم، درمان استاندارد برای ضربه مغزی، استراحت زیاد است.
با این حال، رویکردهای جدیدتر شامل درمان برای مورد هدف قرار دادن برخی علائم خاص است. علاوه بر این، ممکن است قبل از بازگشت به ورزش یا فعالیت‌هایی با احتمال تماس یا آسیب بیشتر به سر، یک معاینه پزشکی کامل مورد نیاز باشد.
چگونه ضربه مغزی را درمان کنیم؟
در مورد درمان ضربه به سر کودکان و نوجوانان باید به این نکته توجه داشته باشید که نوجوانان نسبت به بچه‌های کوچکتر معمولاً علائم پس از ضربه مغزی بیشتر و شدیدتری را از خود نشان می‌دهند.
بهبودی و بازگشت به مدرسه و ورزش در نوجوانان بیشتر از کودکان کوچکتر به طول می‌انجامد و اثرات تحصیلی ضربه مغزی نگران کننده‌تر از کودکان کوچکتر است.
ممکن است آسیب به سر برای نوزادان و کودکان نیز رخ دهد، در ضربه به سر نوزاد و ضربه مغزی نوزادان و همجنین ضربه به سر کودکان یا ضربه مغزی در کودکان با توجه به اینکه علائم متفاوت است و روش‌های تشخیص، مراقبت و درمان نیز با ضربه مغزی در بزرگسالان تفاوت دارد، در دو مقاله جداگانه شرح مفصل دادیم.
ضربه مغزی چه اثراتی دارد؟
به دنبال ضربه مغزی، برخی از افراد ممکن است از علائم پایدار مانند مشکلات حافظه و تمرکز، نوسانات خلقی، تغییرات شخصیتی، سردرد، خستگی، سرگیجه، بی خوابی و خواب آلودگی مفرط برای چند هفته تا چند ماه رنج ببرند. این وضعیت به عنوان سندرم پس از ضربه مغزی شناخته می‌شود.
بیماران مبتلا به سندرم پس از ضربه مغزی باید از فعالیت‌هایی که آنها را در معرض خطر ضربه مغزی مکرر قرار می‌دهد، اجتناب کنند. ورزشکاران در حین تجربه این علائم نباید ورزش‌های سابق خود را از سر بگیرند.
ورزشکارانی که دچار ضربه مغزی مکرر می‌شوند احتمالا بایستی به فکر پایان دادن به حضور در میادین ورزش باشند.
سندرم ضربه دوم ناشی از تورم مغزی حاد و اغلب کشنده است و زمانی رخ می‌دهد که ضربه مغزی دوم قبل از بهبودی کامل از ضربه مغزی قبلی ادامه یابد.
تصور می‌شود که این ضربه باعث گرفتگی عروقی و افزایش فشار داخل جمجمه‌ای می‌شود که می‌تواند بسیار سریع رخ داده و ممکن است کنترل آن دشوار یا غیرممکن باشد.
خطر ابتلا به سندرم ضربه دوم در ورزش‌هایی مانند بوکس، فوتبال، هاکی روی یخ یا اسکیت روی یخ، فوتبال، بیسبال، بسکتبال و اسکی بیشتر است. CDC به طور متوسط ۱.۵ مرگ سالیانه در اثر ضربه مغزی ورزشی را گزارش می‌دهد. در بیشتر موارد، یک ضربه مغزی معمولاً از نوع تشخیص داده نشده، قبل از ضربه نهایی رخ داده بود.
بعد از ضربه به سر چه علائمی خطرناک است؟ علائم هشداردهنده
درد: سردرد مداوم یا مکرر
اختلال عملکرد حرکتی: ناتوانی در کنترل یا هماهنگی عملکردهای حرکتی یا اختلال در تعادل
علائم حسی: تغییر در توانایی شنیدن، چشیدن یا دیدن، سرگیجه، حساسیت به نور یا صدا
ضربه مغزی و حافظه: کوتاه شدن دامنه توجه، به راحتی ایجاد حواس پرتی، تحریک شدن بیش از حد توسط محیط، مشکل در تمرکز کردن روی یک کار، پیروی از دستورالعمل‌ها یا درک اطلاعات، احساس سردرگمی، گیجی و سایر کمبودهای عصبی روانی
علائم گفتاری: مشکل در یافتن کلمه درست، مشکل در بیان کلمات یا افکار، گفتار نامناسب
در صورت بروز هر یک از این علائم هشدار دهنده، بهتر است به یک فوق تخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
مراقبت بعد از ضربه به سر چیست؟
یادگیری تشخیص میزان شدت آسیب به سر و ارائه کمک‌های اولیه می‌تواند جان یک نفر را نجات دهد. برای آسیب متوسط تا شدید به سر، فوراً با ۱۱۵ یا با شماره اورژانس تماس بگیرید. مراقبت‌های اولویه قبل از رسیدن اورژانس و اقدامات احتیاطی لازم را در مقاله دیگرمان با موضوع « مراقبت های بعد از ضربه به سر» بیان کردیم. اطلاعات بیشتر را در آن بخوانید.
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
اکثر افراد پس از ضربه مغزی به سرعت و به طور کامل بهبود می‌یابند. برخی از افراد ممکن است علائمی داشته باشند که بهبودی آن چند هفته به طول بینجامد یا به تدریج بهتر شوند. در صورتی که هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، حتما به یک دکتر متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید:
سردردی که بدتر شده یا از بین نمی‌رود.
گفتار نامفهوم، ضعف، بی‌حسی یا کاهش هماهنگی
حالت تهوع قابل توجه یا استفراغ مکرر
تشنج
از دست دادن هوشیاری
ناتوانی در بیدار شدن
علائمی که با گذر زمان بدتر می‌شوند.
علائمی بعد از ۱۰-۱۴ روز از بین نمی‌روند.
سابقه ضربه‌های مغزی متعدد
سوالات متداول درباره ضربه مغزی و آسیب به سر
آیا ضربه مغزی باعث مرگ می‌شود؟
هماتوم یک لخته خون است که در داخل یا اطراف مغز جمع می‌شود. اگر خونریزی فعال ادامه یابد، هماتوم‌ها می‌توانند به سرعت بزرگ شوند. مانند تورم مغز، افزایش فشار در محدوده‌های سفت و سخت جمجمه (به دلیل بزرگ شدن لخته خون) می‌تواند باعث مشکلات عصبی جدی شده و حتی می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.
اما برخی از هماتوم‌ها اورژانس جراحی به حساب می‌آیند. هماتوم‌هایی که کوچک هستند گاهی اوقات می‌توانند در ابتدا تشخیص داده نشوند، اما ممکن است علائم ایجاد کنند و چندین روز یا چند هفته بعد نیاز به درمان داشته باشند.
علائم ضربه مغزی تا چند ساعت مشخص می‌شود؟
علائم معمولا در عرض ۲۴ ساعت شروع می شود، اما گاهی اوقات تا ۳ هفته ممکن است ظاهر نشوند.
چند ساعت بعد از ضربه به سر نباید خوابید؟
اجازه ندهید فرد آسیب دیده مغزی به مدت حداقل سه ساعت بعد پس از آسیب بخوابد.
ضربه به سر تا چند روز خطرناک است؟
در آسیب‌های شدید مغزی از دست دادن هوشیاری بیش از ۴۸ ساعت و فراموشی پس از ضربه بیش از ۷ روز به طول بینجامد.
ضربه به کدام قسمت سر خطرناک است؟
خطرناک ترین محل برای ضربه سر، در دو طرف سر، درست بالای گوش‌ها است. جمجمه در آنجا نازک‌ترین لایه را دارد و سرخرگ آن می‌تواند ترکیده و باعث خونریزی مستقیم در مغز شود.
آیا حالت تهوع پس از ضربه مغزی شایع است؟
بله، ضربه مغزی می‌تواند باعث تهوع شود. بیماران ممکن است حالت تهوع کوتاه مدت همراه با ضربه مغزی حاد را تجربه کرده، یا حتی پس از بهبودی از آسیب اولیه، حالت تهوع موقعیتی یا حالت تهوع مداوم را تجربه کنند.
کلینیک توانبخشی دکتر نظری با در اختیار داشتن تیم تخصصی مجرب و بروزترین ابزار در خدمت بیماران عزیز می باشد. برای دریافت وقت مشاوره و ویزیت آنلاین از طریق نوبت دهی سایت اقدام کرده یا با شماره تلفن های کلینیک در تماس باشید یا از امکان ویزیت آنلاین سایت استفاده نمایید.
آدرس:
تهران، میرداماد، تقاطع شریعتی میرداماد، پلاک 2 واحد 5 - 09016391575 - 02122921489
نظری موجود نیست